Cách nhận diện và phòng ngừa để không bị bệnh sởi ở trẻ em

Bệnh sởi là gì?

Bệnh sởi là một loại bệnh truyền nhiễm do virus gây ra. Loại virus này có khả năng lây lan rất nhanh qua đường hô hấp. Trẻ em là đối tượng dễ bị mắc sởi nhất do hệ miễn dịch còn yếu, đặc biệt là những bé chưa được tiêm vắc xin đầy đủ.

Sởi không chỉ đơn thuần là sốt và phát ban. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng của trẻ. Vì vậy, việc hiểu về bệnh là điều cần thiết để mỗi phụ huynh có thể chủ động bảo vệ con mình.

Dấu hiệu nhận biết sởi ở trẻ em

Khi trẻ mắc bệnh sởi, sẽ có một số biểu hiện đặc trưng mà phụ huynh cần lưu ý. Nhận diện đúng các dấu hiệu này sẽ giúp việc đưa trẻ đi khám và điều trị được thực hiện sớm, tránh biến chứng nguy hiểm.

⇒ Sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác mà bạn có thể tham khảo thêm để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình: Slady

Các triệu chứng ban đầu dễ bị nhầm lẫn

Trong giai đoạn đầu, bệnh sởi có những biểu hiện giống như cảm cúm thông thường nên nhiều cha mẹ dễ chủ quan. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ sẽ thấy những dấu hiệu sau:

• Trẻ bị sốt cao đột ngột, thường từ 38,5 đến 40 độ C.

• Mắt đỏ, chảy nước mắt, sợ ánh sáng.

• Chảy nước mũi, ho khan, khàn giọng.

• Trẻ có thể biếng ăn, mệt mỏi, uể oải, hay quấy khóc.

Những biểu hiện này thường kéo dài từ 2 đến 4 ngày. Đây là giai đoạn virus đang phát triển mạnh trong cơ thể và chuẩn bị cho giai đoạn phát ban.

Dấu hiệu đặc trưng khi phát ban

Sau giai đoạn khởi phát, sởi sẽ biểu hiện rõ nét hơn qua các dấu hiệu ngoài da và niêm mạc. Đây là lúc phụ huynh dễ nhận biết nhất:

• Xuất hiện các nốt ban đỏ sau tai, lan dần lên mặt, rồi xuống thân người và tay chân.

• Ban mọc dày, đôi khi kết lại thành từng mảng lớn.

• Trong miệng trẻ có những đốm trắng nhỏ gọi là dấu Koplik – dấu hiệu đặc trưng của sởi.

• Trẻ có thể tiếp tục sốt hoặc sốt cao hơn trong giai đoạn phát ban.

Những dấu hiệu này giúp phụ huynh phân biệt sởi với các loại phát ban khác như rubella hay sốt phát ban thông thường.

Những biến chứng nguy hiểm của sởi

Sởi không chỉ là một căn bệnh gây sốt và nổi ban đơn thuần. Nếu không được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng hoặc có hệ miễn dịch yếu. Những biến chứng này có thể xảy ra trong quá trình mắc bệnh hoặc ngay cả sau khi trẻ đã khỏi ban.

Các biến chứng thường gặp và nguy hiểm

Không phải trẻ nào bị sởi cũng đều gặp biến chứng, nhưng nguy cơ là có thật và không thể chủ quan. Một số biến chứng xuất hiện phổ biến ở trẻ mắc sởi bao gồm:

• Viêm tai giữa: Đây là một trong những biến chứng thường gặp nhất. Vi khuẩn hoặc virus có thể tấn công vào tai giữa do hệ miễn dịch của trẻ suy yếu trong lúc bị sởi. Trẻ sẽ có biểu hiện đau tai, quấy khóc nhiều, có thể kèm theo sốt tái phát hoặc chảy mủ tai nếu nặng.

• Viêm phổi (viêm phế quản phổi): Sởi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra viêm phổi ở trẻ nhỏ. Biến chứng này rất nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng nếu không điều trị kịp thời. Trẻ sẽ có biểu hiện ho nhiều, thở gấp, tím môi, bỏ bú, mệt mỏi. Một số trẻ còn có thể bị suy hô hấp.

• Tiêu chảy nặng: Trong thời gian bị sởi, hệ miễn dịch suy yếu khiến đường ruột cũng dễ bị rối loạn. Trẻ bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày, phân lỏng hoặc có nhầy, dẫn đến mất nước nghiêm trọng. Điều này đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi.

• Viêm thanh quản hoặc viêm khí quản: Khi virus sởi lan tới đường hô hấp dưới, trẻ có thể bị ho khàn, khò khè, khó thở, đặc biệt là vào ban đêm. Trẻ có thể bị mất tiếng hoặc khóc không ra tiếng nếu viêm lan rộng.

• Viêm giác mạc, viêm kết mạc mắt: Trẻ mắc sởi thường bị đỏ mắt, chảy nước mắt nhiều. Nếu không được vệ sinh và chăm sóc đúng, mắt có thể bị nhiễm trùng, dẫn đến viêm giác mạc, ảnh hưởng đến thị lực về sau.

• Viêm não: Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng. Viêm não thường xảy ra sau vài ngày đến vài tuần kể từ khi phát ban sởi. Trẻ có thể bị co giật, li bì, lú lẫn, mất ý thức, thậm chí hôn mê. Viêm não do sởi có thể để lại di chứng suốt đời như chậm phát triển trí tuệ, động kinh hoặc bại não.

• Suy dinh dưỡng cấp tính: Trẻ mắc sởi thường biếng ăn, sốt cao kéo dài, tiêu chảy nên rất dễ bị sụt cân nhanh chóng. Nếu không được bù dinh dưỡng hợp lý, trẻ sẽ bị suy dinh dưỡng cấp, ảnh hưởng đến sức khỏe và phát triển sau này.

Ảnh hưởng lâu dài sau khi khỏi bệnh

Ngay cả khi trẻ đã khỏi bệnh sởi, một số hậu quả vẫn có thể kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng sống của trẻ. Điều này thường xảy ra nếu bệnh nhân từng gặp biến chứng nặng trong quá trình mắc bệnh.

• Suy giảm miễn dịch kéo dài: Sau khi bị sởi, hệ miễn dịch của trẻ có thể bị tổn thương tạm thời. Trẻ dễ bị nhiễm các bệnh khác như cúm, viêm đường hô hấp, tiêu chảy kéo dài hoặc nấm miệng. Việc chăm sóc sức khỏe sau sởi cần được chú trọng để tránh tái phát các bệnh thứ phát.

• Chậm phát triển trí tuệ và vận động: Những trẻ từng bị viêm não do sởi hoặc sốt cao kéo dài có thể bị ảnh hưởng đến khả năng học hỏi, ghi nhớ hoặc vận động. Một số trẻ bị di chứng như co giật tái phát, khó tập trung hoặc phản ứng chậm.

• Mất thị lực hoặc thính lực: Trong trường hợp bị viêm giác mạc, viêm tai giữa nặng, trẻ có nguy cơ bị giảm thị lực hoặc thính lực vĩnh viễn. Những tổn thương này có thể không hồi phục hoàn toàn dù được điều trị.

Tỷ lệ tử vong và biến chứng ở trẻ nhỏ

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, dù tỷ lệ tử vong do sởi đã giảm mạnh nhờ chương trình tiêm chủng toàn cầu, nhưng mỗi năm vẫn có hàng chục ngàn trẻ em tử vong vì biến chứng nặng. Trẻ dưới 5 tuổi là nhóm đối tượng có nguy cơ cao nhất, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển, nơi hệ thống y tế còn hạn chế và tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Những đối tượng trẻ dễ mắc sởi

Không phải tất cả trẻ em đều có nguy cơ mắc sởi như nhau. Một số nhóm trẻ sẽ có nguy cơ cao hơn do các yếu tố liên quan đến miễn dịch hoặc môi trường sống.

Trẻ chưa được tiêm phòng đầy đủ

Vắc xin sởi là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh. Tuy nhiên, nhiều trẻ chưa được tiêm đúng lịch hoặc chưa tiêm mũi nhắc lại đầy đủ sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Trẻ sống ở nơi đông người, điều kiện vệ sinh kém

Những khu vực có mật độ dân cư cao, môi trường sống chật chội và thiếu điều kiện vệ sinh thường là nơi dịch bệnh dễ bùng phát. Trẻ em sống ở đây rất dễ bị lây nhiễm khi có ca bệnh xuất hiện.

Trẻ suy dinh dưỡng hoặc có bệnh nền

Trẻ bị thiếu cân, còi xương hoặc đang mắc các bệnh khác thường có hệ miễn dịch yếu. Điều này khiến virus sởi dễ tấn công và gây biến chứng nặng hơn.

Cách phòng ngừa sởi hiệu quả cho trẻ

Phòng bệnh luôn là ưu tiên hàng đầu, đặc biệt với những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như sởi. Có nhiều biện pháp đơn giản mà cha mẹ có thể thực hiện để bảo vệ con em mình khỏi nguy cơ mắc sởi.

Tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch

Đây là biện pháp hiệu quả và quan trọng nhất. Vắc xin sởi hiện nay rất an toàn và đã được chứng minh là giúp giảm rõ rệt tỷ lệ mắc bệnh.

• Trẻ cần được tiêm vắc xin sởi mũi đầu tiên khi được 9 tháng tuổi.

• Mũi thứ hai (mũi nhắc lại) thường tiêm vào lúc trẻ 18 tháng tuổi.

• Cha mẹ cần lưu ý đưa trẻ đi tiêm đúng lịch, không trì hoãn hoặc bỏ sót mũi nào.

Việc tiêm đủ hai mũi sẽ giúp tạo miễn dịch bền vững, giảm nguy cơ mắc bệnh đến hơn 95%.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Một môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát sẽ giúp giảm nguy cơ lây lan virus:

• Rửa tay thường xuyên cho trẻ, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

• Lau dọn, khử khuẩn các vật dụng mà trẻ hay tiếp xúc như đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế.

• Tránh để trẻ đến những nơi đông người trong mùa dịch hoặc khi có thông tin về ca bệnh.

Tăng cường sức đề kháng cho trẻ

Ngoài việc phòng bệnh bằng vắc xin và vệ sinh, việc chăm sóc sức khỏe tổng thể cho trẻ cũng rất quan trọng. Cha mẹ nên:

• Cho trẻ ăn uống đủ chất, đặc biệt là các thực phẩm giàu vitamin A, C, D.

• Cho trẻ ngủ đủ giấc, sinh hoạt điều độ.

• Hạn chế để trẻ tiếp xúc với người đang bị bệnh, đặc biệt là các bệnh về đường hô hấp.

Khi nghi ngờ trẻ mắc sởi, cha mẹ cần làm gì?

Việc xử lý kịp thời khi trẻ có dấu hiệu mắc sởi sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng và rút ngắn thời gian bệnh. Cha mẹ cần thật bình tĩnh và thực hiện đúng các bước sau:

• Đưa trẻ đi khám bác sĩ sớm, không tự ý mua thuốc điều trị tại nhà.

• Cho trẻ nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát, tránh gió lùa, hạn chế tiếp xúc với người khác để không lây lan.

• Cho trẻ uống nhiều nước, ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa.

• Theo dõi sát tình trạng sốt, ho, nhịp thở. Nếu có dấu hiệu bất thường như sốt cao liên tục, khó thở, trẻ lừ đừ thì phải đưa đến bệnh viện ngay.

Kết luận: Chủ động nhận biết và phòng ngừa là cách bảo vệ trẻ tốt nhất

Bệnh sởi tuy không phải là bệnh mới, nhưng vẫn là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe trẻ em. Điều quan trọng nhất là cha mẹ cần nhận thức đúng về bệnh, biết cách nhận diện sớm các triệu chứng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Chỉ cần cha mẹ chủ động, tỉnh táo và kiên trì, trẻ sẽ luôn có cơ hội lớn để phát triển khỏe mạnh, không bị ảnh hưởng bởi căn bệnh nguy hiểm này.